Uitdagingen en onrust

Het is meer dan een maand geleden dat ik jullie geupdate heb over mijn verblijf in Campo Limpo. De afgelopen maand was wederom een veelbewogen maand! Ziekte, heimwee, frustraties, af en toe gevoel van onveiligheid. Maar ook meer kennis, blijdschap, nieuwe ervaringen en waardevolle momenten die ik voor geen goud zou willen missen.

Na meer dan een maand in Campo Limpo te wonen kan ik jullie vertellen dat het anders is dan in het begin. Enerzijds ben ik meer gewend geraakt aan het leven hier, maar anderszijds zijn er ook dagen dat ik het leven in Nederland, mijn familie en vrienden mis.

Het heeft wat tijd en geduld gekost, maar met mijn toewijding en overtuiging lukt het me steeds beter om mijn draai te vinden als orthopedagoog. Vooraf daaraan heb ik een tijdje in dubio gezeten met mezelf. Enerzijds probeerde ik de werkwijze van Estrela Nova en de hiërarchie te respecteren, maar anderzijds kwam ik in conflict met mezelf. Ik liep vast. Uiteindelijk heb ik een goed gesprek gevoerd met de leiding en is er een opening gekomen. Ik heb de leiding vooral moeten overtuigen dat mijn plannen realiseerbaar zijn en dat ik niet mijn tijd wil verdoen. Gelukkig hebben de meeste mensen er oren naar en staan ze er voor open, ookal zijn er zoals overal in de wereld mensen die weerstand en desinteresse tonen. Wat natuurlijk ook een positieve bijdrage heeft gehad (en nog steeds heeft) is dat ik veel met mensen praat en zij daardoor mij beter beginnen te kennen. Ze begrijpen beter met wat voor doel ik naar Estrela Nova ben gekomen en wat mijn missie is. Ookal is het vrijwilligerswerk, ofwel vrijblijvend werk; ik wil graag doelmatig aan de slag zijn. Mijn doel is om iets achter te laten waar ze verder aan kunnen bouwen en in de toekomst iets aan zullen hebben. Al is het maar een andere kijk op bepaalde zaken of meer kennis over een bepaald onderwerp. Wat dat betreft heb ik geleerd dat ik zelf initiatief moet nemen en niet op de goedkeuring van de leiding moet wachten. Dit is even een omschakeling voor mij. In Nederland zou men dit als onprofessioneel en buitengewoon oncollegiaal beschouwen. Hier werkt dat dus anders. Losstaand daarvan, maar wel van grote invloed op mijn verblijf hier, wordt mijn Portugees met de dag beter! Nooit had ik gedacht dat ik binnen 6 weken met iedereen een gesprek zou kunnen voeren en dat ik steeds meer kan verstaan!

De crèche

Mijn week is nu beter ingedeeld. Maandag en dinsdag werk ik op de crèche op een groep van 10 kinderen (3 tot 4 jaar oud). Momenteel volg ik deze klas.

Zoals ik al eerder had verteld zijn de klassen erg vol. Mij is opgevallen dat de klas waar ik nu in zit erg snel vooruitgaat en dat de kinderen erg tevreden zijn. Dit heeft grotendeels met de aandacht te maken die ze van de begeleidster (profesora) krijgen. Uiteraard zal het ook voor een deel te maken hebben met de kwaliteiten van de begeleidster en de samenstelling van de groep kinderen. De kinderen zijn over het algemeen erg amicaal. Eenkennigheid lijkt hier niet te bestaan. In Nederland heb ik wel vaker meegemaakt dat een kindje op de crèche aan je moet wennen en soms moet huilen, omdat hij/zij je nog niet kent. Hier is dat niet het geval. Hier vliegen ze je meteen in de armen. De begeleidsters zeggen regelmatig dat de kinderen veel liefde en aandacht missen vanuit huis. Daar lijkt het inderdaad op, omdat ik dit terug zie wanneer de kinderen ’s ochtends naar de crèche gebracht en opgehaald worden. Dit gebeurt namelijk zelden met een lach of een knuffel/kus. Ik ben er nog niet achter waarom. De kinderen groeien vaak op bij hun oma en leven vooral op straat. De ouders hebben niet veel tijd voor hun kinderen, omdat ze veel werken. Nadat ze het kind eten gegeven hebben (als ze het al hebben) willen zij graag uitrusten. Veel kinderen krijgen daarom weinig aandacht van hun ouders. De kinderen moeten zich zelf vermaken. Het harde werken is naar mijn mening geen excuus om je verantwoordelijkheid als ouder niet serieus te nemen. Er zijn namelijk ook ouders die wel tijd maken voor hun kind. Het is interessant om je af te vragen waarom deze ouders het wel kunnen en die andere groep niet. De begeleidsters op de crèche hebben om die reden een hele belangrijke rol. Ze vervangen deels de rol van de ouders. De kinderen noemen de begeleidsters tia, Portugees voor tante. Dit geeft aan hoe hecht de relatie is tussen de begeleidster en het kind. Deze manier van opvoeden wordt in veel gevallen van generatie op generatie overgedragen (intergenerationele overdracht van opvoeding). Steeds meer begeleidsters van Estrela Nova zijn zich hier van bewust (dankzij de lerarenopleiding) en willen deze vicieuze cirkel graag doorbreken.

Het is de bedoeling dat ik over een tijdje een andere klas zal observeren waar een aantal kinderen in zitten die gedragsproblemen hebben. Verder zal ik aan het begin van het volgende jaar een aantal gezinnen gaan bezoeken en in gesprek zullen gaan met de ouders om een beter beeld te krijgen van de thuissituatie (dit is een nieuwe werkwijze die ze volgend jaar willen introduceren).

Bovendien ben ik bezig om een presentatie/minicursus samen te stellen voor de begeleidsters. Ik hoor hier veel dat de begeleidsters het lastig vinden om een samenwerking met de ouders te bewerkstelligen. De bedoeling is om ze handvatten te geven hoe ouders op een positieve manier aan te spreken vanuit de behoefte van het kind i.p.v. het falen van de ouders. Hopelijk kunnen we aan de hand van de nieuwe kennis samen gaan brainstormen hoe ze hier anders mee om kunnen gaan. Daarnaast wil ik ze graag meer informatie geven over de ontwikkeling van het kind en de gehechtheidstheorie van Bowlby. De meeste begeleidsters hebben namelijk een lerarenopleiding genoten (dankzij Estrela Nova). Dit is echter wel een basisopleiding. Om die reden denk ik dat verdere kennisontwikkeling nuttig is.

De crèche werkt aan de hand van de Waldorf pedagogiek. Dit zie je terug in de feesten die ze met de kinderen vieren (lentefeest, kerstfeest enz). Elke groep geeft daar een eigen invulling aan. De begeleidster van de minigroep, de groep waar ik nu verblijf, past de Waldorf pedagogiek erg bewust toe. Ze probeert de kinderen bij te brengen wat water, lucht, aarde en vuur is. Dit doet ze door plantjes te planten en cocons in de tuin van de crèche te laten ontpoppen tot vlinders. Zij probeert haar leerlingen ook te leren dat alles wat leeft gerespecteerd dient te worden. Het is prachtig om te zien hoe mijn collega met haar leerlingen communiceert.

De nucléo

Op de woensdagen en donderdagen werk ik op de nucléo. Dat is een naschoolse opvang voor kinderen van 7-15 jaar. Hier worden alleen activiteiten ondernomen met de kinderen. Er mag geen onderwijs gegeven worden. De drie klassen zijn op leeftijd ingedeeld en bestaan uit 30 kinderen per klas. Ik observeer vooral in de klas met de oudste kinderen, omdat ik met die klas over een maand met een egoboosttraining wil gaan starten. Voordat ik daarmee begin wil ik ze eerst leren kennen en een werkralatie met ze opbouwen.

Het is mij opgevallen dat de kinderen in alle drie de klassen erg druk zijn en dat er veel agressie is onderling. Voor mij was het echt heel heftig de eerste dag. De kinderen schreeuwen, slaan en vragen je ondertussen van alles. De naschoolse opvang is hier heel anders dan in Nederland. De dagen kennen weinig routine en zijn ook niet gestructureerd. De begeleidster (supervisora) is weinig in de klas aanwezig en de activiteiten worden ook niet gezamenlijk met de begeleidster gedaan. Om die reden denk ik dat het niet erg vreemd is dat veel kinderen zich vervelen en ongehoorzaam zijn. Op de nucléo is echt nog veel werk aan de winkel wat betreft die routine en structuur. Gelukkig gaan er ook veel dingen goed! Elke dag staat in teken van een bepaalde activiteit: acteerles, muziekles, capoeirales, enz. Zo krijgen ze op donderdag capoeirales waar ik aan meedoe doe om zodoende de band te versterken. Daarnaast vind ik het erg leuk, aangezien ik een passie voor dans heb! De kinderen vinden het geweldig dat ik met ze meedoe! Bovendien vinden ze het meer dan interessant als je Engels kan praten.

Waardevolle gesprekken

Naast alle werkzaamheden heb ik veel waardevolle gesprekken gevoerd met verschillende mensen. Ik heb onder andere een leuke samenwerking en uitwisseling van kennis met een psychologe die hier elke woensdag werkt. Met haar bespreek ik mijn observaties en zij helpt me met de vertaling van mijn cursus. Een erg lieve en intelligente jonge vrouw. Een erg mooie ontwikkeling is, is dat er elke zaterdag op de crèche een aantal psychologen (vrijwillig) een inloopspreekuur houden voor de bewoners van Campo Limpo. Er wordt dankbaar gebruik van gemaakt. Ik zal met ingang van de volgende maand aan de casusbesprekingen deelnemen. Het is echt geweldig dat ik uitgenodigd ben om kennis uit te kunnen wisselen met deze psychologen. Ik ben te weten gekomen dat psychoanalyse de meest toegepaste therapievorm is in Brazilië en dat de meeste cliënten hier ook voor kiezen. Echter, bij Estrela Nova worden alleen adviesgesprekken gevoerd en wordt er niet veel psychotherapie toegepast (vooral omdat deze behandeling erg lang duurt). De meeste cliënten in de rijke wijken maken zich vooral druk om hun uiterlijk, hebben veel angst om oud te worden en zijn daardoor vaak depressief. In de favela hebben mensen hele andere problemen; alcohol- en drugsverslaving, huiselijk geweld en psychische problemen. Ook hierin ziet men het verschil tussen arm en rijk zeer duidelijk.

Er is nog een gesprek die ik met jullie zou willen delen. Het heeft me namelijk erg geraakt en demonstreert ook in wat voor soort leefomgeving ik mezelf bevind. Afgelopen week had ik een gesprek met twee begeleidsters tijdens het middagdutje van de kinderen. Één van de begeleidsters vroeg me wat de voordelen voor mij zijn om voor Estrela Nova te werken. Ik antwoordde dat ik er een vol hart van krijg, dat het mijn leven zingeeft en dat ik op deze manier iets kan doen op mijn vakgebied. Ik legde het één en ander uit over de huidige economische situatie in Nederland en hoe het is om een starter te zijn. Ze zeiden dat ze bewondering voor mij en mijn vriend hebben dat we dit doen. Tegelijkertijd dacht ik hetzelfde over hen. Ze zijn trots dat ze voor Estrela Nova werken. Mijn wens is om werk te kunnen blijven doen met mijn hart, samen met mensen die dat ook zo ervaren. Orthopedagogiek ben ik gaan studeren om die reden. Ze begrepen het helemaal. Zij vinden de materialistische cultuur erg kwalijk en kunnen er erg boos om worden als ze iemand in de favela zien met een peperdure auto. “Van dat geld had diegene makkelijk een créche van kunnen bouwen!”

De andere collega uitte haar zorgen en angst over de huidige situatie in onze wijk. Binnen de favela’s heb je verschillende typen favela’s: luxere buurten met grotere huizen en buurten (comunidades genoemd) waar de huisjes erg klein zijn met hele smalle steegjes. Zij woont in een comunidade. Ze vertelde dat ze zich daar over het algemeen prettig voelt, maar nu er weer een bendeoorlog is uitgebroken, niet. (Waarschijnlijk heeft het te maken met de provinciale verkiezingen en dat de bendes hun territorium proberen te vergroten). Het is in de hele wijk onrustig en na 18.00 uur is het niet overal veilig op straat. Je loopt kans om in een vuurgevecht terecht te komen. Het resultaat is dat vooral onschuldige mensen er de dupe van zijn. De vraag is wanneer het afgelopen zal zijn. Hopelijk na de verkiezingen, begin november. Ik vraag me ook af voor wie je meer moet vrezen, de PCC (georganiseerde misdaad) of de politie? De politie is hier namelijk ook erg hardhandig en schiet ook onschuldige mensen dood. Geweld is hier dagelijks aanwezig en de kinderen groeien er mee op. Ongelooflijk heftig soms om te ervaren en je dit te beseffen.

Poste da Paz

De afgelopen donderdag heeft Estrela Nova een paal voor de vrede geplant. Hieromheen is een evenement georganiseerd met muziek en dans om de buurt te laten weten dat Estrela Nova zich inzet voor vrede en dat geweld niet getolereerd wordt. Het was een warme en emotionele dag. Iedereen, van jong tot oud, heeft een bijdrage geleverd aan het evenement. Het was extra emotioneel en krachtig, omdat er op dit moment veel onrust en geweld in de buurt heerst.

Hier houd ik het bij voor deze keer. Ik hoop dat jullie mijn verhaal met plezier gelezen hebben en me zullen blijven volgen.

Até logo!